Chân dung người Việt đầu tiên đến Hoa Kỳ

Tháng Tư 5, 2024

Chân dung người Việt đầu tiên đến Hoa Kỳ

5/5 - (1 bình chọn)

Nếu Bùi Viện được công nhận là sứ giả Việt Nam đầu tiên đến Hoa Kỳ để mở đường cho quan hệ ngoại giao hòa bình và hữu nghị, thì có một người Việt Nam đã đóng vai trò quan trọng trong việc châm ngòi cho sự xuất hiện của ông trong lịch sử, và đó là Trần Trọng Khiêm, người xuất thân từ Phú Thọ. Mặc dù không phải là một sứ giả chính thức, cuộc đời của Trần Trọng Khiêm – người đã đặt chân đến Hoa Kỳ trước Bùi Viện 20 năm là biểu tượng cho tinh thần yêu nước sâu sắc và lòng dũng cảm. Trong bài viết này, Khởi Nghiệp Tại Mỹ sẽ cùng các bạn đọc khám phá về Trần Trọng Khiêm, về hành trình của ông trên đất Hoa Kỳ.

Tìm vàng nơi đất khách

Trần Trọng Khiêm là ai? Trần Trọng Khiêm là một nhân vật lịch sử của Việt Nam, được biết đến với tên gọi Lê Kim. Ông là một trong những người Việt Nam đầu tiên đặt chân lên lãnh thổ của Hoa Kỳ vào thế kỷ 19. Cuộc đời của Trần Trọng Khiêm được mô tả qua nhiều tài liệu lịch sử và cũng đã được tái hiện trong các tác phẩm văn học và nghệ thuật. Ông được biết đến như một người yêu nước, đã có những đóng góp quan trọng trong lịch sử và văn hóa của Việt Nam.

Dựa trên nghiên cứu của học giả Nguyễn Hiến Lê, Trần Trọng Khiêm được sinh ra vào năm 1821 tại làng Xuân Lũng, phủ Lâm Thao, ngày nay thuộc xã Xuân Lũng, Lâm Thao, Phú Thọ.

Khi ông mới 21 tuổi, vợ của ông bị hãm hại và giết hại bởi một viên chức tham nhũng. Tràn ngập sự uất hận, Trần Trọng Khiêm trả thù bằng cách ám sát viên chức đó. Vì bị truy đuổi, ông phải trốn xuống Phố Hiến (Hưng Yên) và tham gia vào một tàu buôn nước ngoài.

Trải qua 12 năm từ 1842 đến 1854, Trần Trọng Khiêm đã khám phá nhiều vùng đất mà ít người Việt Nam từng đặt chân. Năm 1849, ông đặt bước chân đầu tiên tại TP New Orleans (Hoa Kỳ), bắt đầu một cuộc hành trình kéo dài bốn năm khám phá nước Mỹ.

Theo Nguyễn Hiến Lê, sau khi đến Mỹ, Trần Trọng Khiêm đã thay đổi hình dạng và tên thành Lê Kim để tham gia vào cuộc sống của người Hoa và tham gia vào cuộc đào vàng ở miền Tây Hoa Kỳ. Sau đó, ông trở về TP San Francisco và làm phóng viên cho tờ Daily News trong hai năm.

Một cuốn sách xuất bản tại Mỹ vào năm 1937 đã ghi lại hành trình tìm kiếm vàng của Lê Kim và nhóm người đa quốc tịch trong thế kỷ 19. Họ đến từ nhiều quốc gia khác nhau, hợp nhất thành một nhóm để tìm kiếm vàng ở miền Tây.

Có thể bạn quan tâm: Thẻ xanh Mỹ đi được nước nào trên thế giới?

Miền Tây, đặc biệt là bang California, luôn tiềm ẩn nguy hiểm từ thú dữ, núi lửa, động đất và cuộc chiến súng. Trong gần hai năm, Lê Kim đã sống cuộc sống của một cao bồi thực thụ, tham gia vào cuộc đào vàng dưới sự lãnh đạo của Mark, một người Canada.

Để tham gia vào nhóm này, mọi thành viên đều phải đóng góp tiền và lao động. Lê Kim đã đóng góp 200 Mỹ kim vào năm để mua thực phẩm và vũ khí. Mặc dù nhóm có 60 người, nhưng Lê Kim được Mark tin tưởng và yêu quý đặc biệt.

Với khả năng ngoại ngữ đa dạng, ông được chọn làm liên lạc viên của Mark, thông dịch cho nhiều thứ tiếng trong nhóm bao gồm Hòa Lan, Trung Quốc và Pháp. Ông cũng thường xuyên cho biết rằng ông cũng biết tiếng Việt nhưng không cần sử dụng. Lê Kim nói rằng ông không phải là người Hoa, nhưng quốc gia của ông nằm gần Trung Quốc.

Ông và nhóm tìm vàng của mình đã vượt qua sông Nebraska, vượt qua dãy núi Rocky, và đi qua các thành phố như Laramie và Salt Lake City. Họ liên tục đối mặt với nguy cơ từ cảm lạnh và nạn đói, cũng như các cuộc tấn công của người bản địa để đến California tìm kiếm vàng. Số lượng lớn người trong nhóm đã mất đi do sốt rét và bị cắn của rắn độc.

Trở thành nhà báo

Dựa trên nghiên cứu của học giả Nguyễn Hiến Lê, sau khi tích trữ một ít vàng làm vốn, Lê Kim quay trở lại San Francisco. Vào giữa thế kỷ 19, thành phố này vẫn còn là một nơi rất hoang tàn và nguy hiểm với tội phạm, nhưng Lê Kim đã nhanh chóng tìm được công việc chạy tin tự do cho nhiều tờ báo và sau đó trở thành biên tập viên cho tờ Daily Evening.

Nhiều bài báo của ông đã được đăng trên tờ Daily Evening và hiện vẫn được lưu giữ tại thư viện Đại học California. Trong số đó, có một bài viết được xuất bản vào ngày 8/11/1853, kể về cuộc gặp giữa Lê Kim và tướng John A. Sutter của Hoa Kỳ.

Tướng Sutter, người có công lớn trong việc khai phá San Francisco, đã giúp đỡ Lê Kim khi ông mới đến thành phố này. Tuy nhiên, sau khi mất hết quyền lực, Sutter trở nên bất hạnh và sống ở bến tàu để tìm kiếm sự sống sót, nhưng không nhận được sự quan tâm từ ai.

Khi gặp lại tướng Sutter, Lê Kim đã tặng cho ông 200 Mỹ kim. Ông đã phê phán thái độ lãnh đạm của cộng đồng San Francisco và Hoa Kỳ đối với tướng Sutter, điều mà theo ông là một sự mất mát cho lòng nhân ái và truyền thống “nhớ ơn nhung ứng” của dân tộc.

Có thể bạn quan tâm: Cuộc sống định cư ở Mỹ: 8 điều cần biết dành cho người Việt

Vào năm 1854, khi cảm thấy mệt mỏi với cuộc sống hỗn loạn ở Mỹ, Lê Kim quyết định trở về Việt Nam. Tuy nhiên, ông đã để lại dấu ấn của mình tại Mỹ, trở thành người Việt Nam đầu tiên tham gia vào cuộc sống cao bồi, sử dụng súng và ngựa, cũng như là người Việt đầu tiên làm phóng viên cho báo chí Mỹ.

Năm 1854, Trần Trọng Khiêm trở về Việt Nam vẫn dùng cái tên Lê Kim để tránh bị truy nã. Không thể trở về quê nhà ở Phú Thọ, ông phải giả danh là một người Minh Hương và đến tỉnh Định Tường để tham gia vào công cuộc khai hoang. Ông đã có đóng góp quan trọng trong việc khai phá và thành lập làng Hòa An, phủ Tân Thành, tỉnh Định Tường.

Tại đây, ông kết hôn với một phụ nữ có họ là Phan và họ có hai người con trai, được đặt tên là Lê Xuân Lãm và Lê Xuân Lương. Trong di chúc của mình, ông quyết định rằng tất cả con cháu sau này đều phải mang tên đệm là Xuân để kỷ niệm quê hương cũ ở làng Xuân Lũng.

Trong một lá thư bằng chữ Nôm gửi về cho người anh ruột Trần Mạnh Trí ở làng Xuân Lũng vào năm 1860, Lê Kim đã miêu tả chi tiết hành trình hơn 10 năm phiêu lưu của mình, từ việc rời bỏ một con tàu ngoại quốc ở Phố Hiến, trải qua những ngày tháng khắc nghiệt ở Mỹ, và sau đó trở về an cư và làm ăn ổn định ở Định Tường.

Khởi nghĩa chống thực dân Pháp

Gần 10 năm sau đó, khi thực dân Pháp xâm lược đất nước, Lê Kim đã từ bỏ tài sản của mình, bao gồm nhà cửa và ruộng đất, và cùng với Võ Duy Dương và hàng ngàn nghĩa binh khác, ông đã phất cờ khởi nghĩa ở Đồng Tháp Mười.

Kỹ năng bắn súng từ những năm tháng ở miền Tây Hoa Kỳ, kèm theo kinh nghiệm xây dựng lũy và thành, đã biến ông thành một vị tướng xuất sắc. Sở hữu năng khiếu ngoại ngữ, Lê Kim đã thuyết phục một số binh lính Pháp và sử dụng họ để tấn công quân Pháp ở Cái Bè, Mỹ Qưới, gây ra sự hỗn loạn cho quân địch.

Năm 1866, trong một chiến dịch truy quét do tướng De Lagrandière chỉ huy, lực lượng khởi nghĩa đã bị đánh bại, và Lê Kim cũng hy sinh cùng đồng đội. Trước khi qua đời, ông đã khuyên vợ rời khỏi khu vực qua Rạch Giá và nuôi con cùng với lời dặn dò cho các con giữ trung hiếu và không bao giờ trục lợi cầu danh vọng.

Lê Kim được chôn dưới chân của Giồng Tháp, khi ấy ông mới 45 tuổi. Trên mộ của ông, ở Giồng Tháp (Đồng Tháp), có khắc hai câu đối: “Lòng trời không tựa, tấm gương tiết nghĩa vì nước quyên sinh/Chính khí nêu cao, tinh thần hùng nhị còn truyền hậu thế”.

Với cuộc đời đầy sáng tạo và anh hùng của mình, Trần Trọng Khiêm không chỉ là người đầu tiên đặt chân lên lãnh thổ của Hoa Kỳ, mà còn là một trong những nhân vật yêu nước. Mặc dù cuộc khởi nghĩa của ông không thành công nhưng ông vẫn được coi là “nhân vật lớn” như đã nói bởi nhà cách mạng Nguyễn Thái Học.

Có thể bạn quan tâm: Thẻ xanh Mỹ là gì? Sự khác biệt của thẻ xanh 2 năm và 10 năm

Cuộc sống đặc sắc và hào hùng của Trần Trọng Khiêm đã được hai nhà văn sáng tác trong hai cuốn tiểu thuyết: “Đổ xô đi tìm vàng” của Rene Lefebre (Nhà Xuất bản Dumas, 1937) và “Con đường thiên lý” của Nguyễn Hiến Lê (năm 1972).

Trần Trọng Khiêm – Người Việt đầu tiên đặt chân lên đất Mỹ là một nhân vật lịch sử có tầm ảnh hưởng to lớn, đóng góp quan trọng vào công cuộc giao lưu văn hóa giữa Việt Nam và Hoa Kỳ. Hành trình phiêu lưu, sự nghiệp viết báo, và tinh thần yêu nước của ông mãi là niềm tự hào của dân tộc Việt Nam.